Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΑ ΚΟΙΝΑ Του Ανδρέα Μακρογκίκα*

“Οι πολίτες στο σύνολό τους δεν συμμετέχουν στα κοινά του δήμου τους» είναι η στερεότυπη διατύπωση όσων πρωταγωνιστούν στα δημοτικά δρώμενα. Διαπίστωση εσφαλμένη αφού όταν παρέχεται η δυνατότητα συμμετοχής στον πολίτη σε δραστηριότητα που τον εκφράζει, τότε αυτός λαμβάνει μέρος.

Το πρόβλημα βρίσκεται στο πως αντιλαμβάνονται οι πολιτικοί πρωταγωνιστές την συμμετοχή. Κατά κανόνα θέλουν τους πολίτες να γεμίζουν αίθουσες ή υπαίθριους χώρους, στους οποίους πρόκειται να μονολογήσουν. Τους προσφέρουν μονοσήμαντη επικοινωνία, όπου ο ένας μεταδίδει τις απόψεις του και οι άλλοι επιθυμεί παθητικά να τις αποδεχτούν. Στη διαδικασία αυτή δεν υπάρχει η συμμετοχή των πολλών.

Εκεί δε που η συμμετοχή γίνεται παρωδία είναι όταν ζητούνται οι απόψεις των παρευρισκομένων μετά την εισήγηση του μόνου ομιλητή. Ο μονόλογος αυτός που βαπτίζεται διάλογος ο πρωταγωνιστής έρχεται με αποκρυσταλλωμένες απόψεις και οι λαμβάνοντες τον λόγο απευθύνονται συνήθως σε «ώτα μη ακουόντων».

Η συμμετοχή απαιτεί αμφίδρομη σχέση! Αυτό επιτυγχάνεται στην περίπτωση που το θέμα είναι συγκεκριμένο και οι μετέχοντες σε περιορισμένο αριθμό, γύρω στα είκοσι άτομα, οι οποίοι προσέρχονται αυθόρμητα γιατί η συζήτηση αυτή είναι στα ενδιαφέροντά τους. Ο περιορισμένος αριθμός των συμμετεχόντων δημιουργεί περιβάλλον όπου ακούγονται κυριολεκτικά όλες οι απόψεις και παράγονται ιδέες. Στις προηγμένες δημοκρατικές διαδικασίες οι φορείς που οργανώνουν αυτής της μορφής συναντήσεις φροντίζουν να καταγράφουν τις απόψεις και τις ιδέες που αναφέρονται σε τράπεζες πληροφοριών ή γίνεται απλή τοπική καταγραφή. Οι πολιτικοί αντλούν από εκεί νέες ιδέες και εξειδικευμένοι εκτιμούν το κόστος υλοποίησης. Οι πολιτικοί, με την κυριολεκτική σημασία του όρου, που χρησιμοποιούν αυτές τις μορφές πληροφόρησης έχουν τη δυνατότητα να ξεφύγουν από την αοριστολογία και τον λαϊκισμό, προσφέροντας απόψεις κατά κανόνα καινοτόμες και λειτουργικές.

Η συμμετοχή του πολίτη δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στις πολιτικές δραστηριότητες. Όλοι οι δημότες δεν αρέσκονται σε πολιτικές συναντήσεις. Υπάρχουν κάτοικοι που τους αρέσει να αθλούνται, να παίζουν θέατρο, να χορεύουν, η φωτογραφία, το διάβασμα και πολλές άλλες δραστηριότητες που τους εκφράζουν, τους ευχαριστούν, τους καλλιεργούν και τους ανανεώνουν από την καθημερινότητα.

Ο δήμος πρέπει να φροντίζει να τους συσπειρώνει σε ομάδες, σε ομίλους, με το ειδικό θέμα του κοινού ενδιαφέροντος. Τους παρέχεται χώρος για συνάθροιση, τους προσφέρονται οι πρώτες ύλες που απαιτούνται να δημιουργήσουν, τους προσλαμβάνει ειδικούς που τους βοηθούν να γνωρίσουν καλύτερα την ερασιτεχνική ενασχόλησή τους, καθώς και κάθε άλλη διευκόλυνση που ενισχύει την συμμετοχή τους.

Οι δραστηριότητες αυτές σήμερα υπάρχουν αλλά λειτουργούν περιορισμένα και υποβαθμισμένα γιατί δεν εμπνέουν για την χρησιμότητα τους τούς κυβερνώντες της τοπικής εξουσίας. Νομίζουν ότι ανεβάζουν το κύρος τους προσφέροντας «πυροτεχνήματα» όπως παραστάσεις με περιοδεύοντες θιάσους ή συναυλίες, σε ακατάλληλους χώρους που υποβαθμίζουν το θέαμα και έχουν υψηλότατο κόστος. Τα θεάματα αυτού του είδους μπορεί να τα παρακολουθήσει σε κατάλληλους χώρους ο πολίτης με μικρότερο κόστος είτε αγοράζοντας ο ίδιος το εισιτήριο ή επιχορηγώντας το.

Οι δραστηριότητες που ενισχύουν τη συμμετοχή επεκτείνονται και στον εθελοντισμό με κοινωνική δραστηριότητα. Με αυτό τον τρόπο για παράδειγμα η τοπική πυροσβεστική υπηρεσία ενισχύεται με πρόσθετο ανθρώπινο δυναμικό που σε μια θεομηνία το έργο της γίνεται αποτελεσματικότερο εμποδίζοντας την δυστυχία να πάρει διαστάσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι μεγάλες πυρκαγιές της Πελοποννήσου, όπου έδρασαν οι πολίτες συντονισμένοι με τις ειδικές κρατικές δυνάμεις τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά θετικά.

Υπάρχουν οργανώσεις που όλο το χρόνο ασχολούνται με την φροντίδα των αναξιοπαθούντων που στελεχώνονται σε όλα τα στάδια από εθελοντές. Με αυτές τις οργανώσεις συνεργάζεται ο δήμος στην υλοποίηση συγκεκριμένων φιλανθρωπιών αξιοποιώντας την εργασία και την εμπειρία αυτών των ανθρώπων.

Οι κάτοικοι που βγαίνουν από το σπίτι τους και δημιουργούν πολιτισμό και προσφέρουν και κοινωνικό έργο, «δένονται» με τον τόπο τους. Καθήκον της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι να ενισχύει και να αξιοποιεί αυτήν την ανθρώπινη τάση.

Καθηγητής Μέσης εκπαίδευσης στο Γ’ Γυμνάσιο Γλυφάδας.